بلاکچین به عنوان یکی از جدیدترین فناوری‌های اطلاعاتی، توجه بسیاری از صنایع و کسب‌وکارها را به خود جلب کرده است. این فناوری با ایجاد یک سیستم شفاف، امن و غیرقابل تغییر برای ثبت و تبادل اطلاعات، به سرعت جایگاه ویژه‌ای در جهان دیجیتال پیدا کرده است. در این مقاله به بررسی نحوه کارکرد بلاکچین، ویژگی‌های آن و مزایایی که برای کسب‌وکارها به همراه دارد، می‌پردازیم.
چرا آن را “بلاکچین” می‌نامند؟
نام بلاکچین (Blockchain) از دو واژه‌ی “بلاک” و “چین” تشکیل شده است. در این فناوری، داده‌ها به صورت بلوک‌های (بلاک‌های) جداگانه ذخیره می‌شوند و هر بلوک حاوی اطلاعات خاصی مانند تراکنش‌های مالی، قراردادها یا هر نوع داده‌ی دیگری است. این بلوک‌ها به یکدیگر زنجیر شده و یک زنجیره از بلوک‌ها را تشکیل می‌دهند. این زنجیره‌ی بلاک‌ها باعث می‌شود که داده‌ها به صورت شفاف، قابل پیگیری و غیرقابل تغییر باشند.
هر بلاک دارای یک شناسه‌ی منحصر به فرد به نام “هش” (Hash) است که آن را از سایر بلاک‌ها متمایز می‌کند. این شناسه باعث می‌شود که هر گونه تغییر در اطلاعات بلاک شناسایی شود و امکان تقلب و دستکاری داده‌ها به حداقل برسد. به همین دلیل است که به این فناوری نام “بلاکچین” داده‌اند.
چه چیز بلاکچین را برای کسب‌وکار مناسب می‌سازد؟
بلاکچین دارای ویژگی‌هایی است که آن را به ابزاری مناسب برای کسب‌وکارهای مختلف تبدیل کرده است. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به امنیت، شفافیت، قابلیت پیگیری و کاهش هزینه‌های تراکنشی اشاره کرد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین عناصر بلاکچین می‌پردازیم که برای کسب‌وکارها ارزشمند هستند.
دفتر کل مشترک
دفتر کل مشترک (Distributed Ledger) یکی از ویژگی‌های مهم بلاکچین است که امکان ثبت و ذخیره‌سازی اطلاعات به صورت غیرمتمرکز را فراهم می‌کند. در سیستم‌های سنتی، اطلاعات در یک مکان متمرکز ذخیره می‌شوند که این موضوع میتواند خطرات امنیتی و هزینه‌های مدیریتی بالایی را به همراه داشته باشد. اما در بلاکچین، اطلاعات در یک شبکه‌ی توزیع‌شده بین تمامی شرکت‌کنندگان شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود.
این دفتر کل مشترک باعث می‌شود که تمامی تغییرات به صورت عمومی قابل مشاهده باشد و هیچ شخص یا سازمانی نتواند به تنهایی داده‌ها را تغییر دهد. این ویژگی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری به تبادل اطلاعات بپردازند و از صحت داده‌ها مطمئن باشند.
مجوزها
بلاکچین‌ها به دو دسته‌ی مجوزدار (Permissioned) و بدون مجوز (Permissionless) تقسیم می‌شوند. در بلاکچین‌های بدون مجوز، هر کسی میتواند به شبکه بپیوندد و در فرآیند تأیید تراکنش‌ها شرکت کند. اما در بلاکچین‌های مجوزدار، فقط افراد و سازمان‌هایی که از قبل تأیید شده‌اند، اجازه‌ی دسترسی و شرکت در شبکه را دارند.
این سیستم از مجوزها به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که سطح دسترسی افراد مختلف به اطلاعات را کنترل کنند. برای مثال، در یک زنجیره‌ی تأمین، شرکت‌های مختلف می‌توانند به اطلاعات خاصی دسترسی داشته باشند، بدون اینکه تمامی اطلاعات تجاری آن‌ها فاش شود. این ویژگی برای کسب‌وکارهایی که نیاز به حریم خصوصی و امنیت بیشتری دارند، بسیار مفید است.
اتفاق نظر
در بلاکچین، تمامی تراکنش‌ها باید توسط تمامی شرکت‌کنندگان شبکه تأیید شوند. این فرآیند تأیید، اتفاق نظر (Consensus) نامیده می‌شود. روش‌های مختلفی برای دستیابی به اتفاق نظر وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. برخی از این روش‌ها شامل “اثبات کار” (Proof of Work)، “اثبات سهام” (Proof of Stake) و “تحمل خطای بیزانس” (Byzantine Fault Tolerance) هستند.
اتفاق نظر باعث می‌شود که هیچ فرد یا سازمانی نتواند به تنهایی اطلاعات موجود در بلاکچین را تغییر دهد. این ویژگی به کسب‌وکارها اطمینان می‌دهد که تمامی تراکنش‌ها به صورت معتبر و صحیح ثبت می‌شوند و هیچ گونه تقلب یا تغییر غیرمجاز در داده‌ها صورت نمی‌گیرد.
قراردادهای هوشمند
یکی از ویژگی‌های جذاب بلاکچین، قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) است. قرارداد هوشمند در واقع یک برنامه‌ی کامپیوتری است که به صورت خودکار شرایط و ضوابط یک قرارداد را اجرا می‌کند. این قراردادها بر اساس مجموعه‌ای از قوانین از پیش تعیین‌شده عمل می‌کنند و به محض تحقق شرایط مورد نظر، به صورت خودکار اجرا می‌شوند.
برای مثال، در یک قرارداد هوشمند، اگر خریدار مبلغ قرارداد را پرداخت کند، کالا به صورت خودکار برای او ارسال می‌شود. این قراردادها به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا بدون نیاز به واسطه‌های سنتی مانند بانک‌ها و مؤسسات مالی، تراکنش‌های خود را انجام دهند و از امنیت و صحت آن‌ها مطمئن باشند.
شناسایی مشارکت‌کنندگان و نقش آن‌ها
در بلاکچین، هر یک از مشارکت‌کنندگان دارای یک شناسه‌ی منحصر به فرد است که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند. این شناسه‌ها به شبکه اجازه می‌دهند تا هر مشارکت‌کننده و نقش او در فرآیندهای مختلف را شناسایی کند. این شناسایی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا در هر لحظه بدانند چه کسی در حال انجام چه کاری است و از کجا آمده است.
برای مثال، در یک زنجیره‌ی تأمین، هر شرکتی میتواند به صورت دقیق و شفاف اطلاعات مربوط به مراحل مختلف تولید و توزیع کالاها را ردیابی کند و از صحت و دقت آن‌ها اطمینان حاصل کند.
نتیجه‌گیری
بلاکچین به عنوان یک فناوری نوین، میتواند کسب‌وکارها را در زمینه‌های مختلفی از جمله امنیت، شفافیت، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری یاری کند. با استفاده از این فناوری، کسب‌وکارها می‌توانند اعتماد بیشتری به فرآیندهای خود داشته باشند و از رقابت‌پذیری بیشتری برخوردار شوند. بلاکچین، با ایجاد یک زیرساخت دیجیتال امن و شفاف، میتواند راهکاری مناسب برای مدیریت اطلاعات و تراکنش‌های کسب‌وکارها در عصر دیجیتال باشد.
