اقتصاد کلان (Macroeconomics) دانشی است که با تحلیل و بررسی متغیرهایی همچون نرخ تورم، نرخ بهره، رشد اقتصادی، سیاست‌های پولی و مالی و سایر عوامل اقتصادی نقش مهمی در پیش‌بینی قیمت انواع دارایی‌های مالی همچون ارزهای دیجیتال، ارزهای فیات، طلا، سهام و … ایفا میکند.
از آنجایی که اقتصاد و بازارهای مالی، رابطه بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند، سرمایه‌گذاران و معامله‌گران این بازارها بایستی درک درستی از متغیرهای اقتصاد کلان داشته باشند. معامله‌گران بازار فارکس (Forex) (که محلی برای خرید و فروش ارزهای فیات در جهان است) بیشترین بهره را از تحلیل متغیرهای اقتصاد کلان به دست می‌آورند. اما بازار فارکس چیست و چگونه کار میکند؟ بازار تبادل ارزهای خارجی که به آن FX Market نیز گفته می‌شود، بزرگترین بازار مالی جهان از نظر حجم معاملات روزانه است. بازاری که با حجم ۷.۵ تریلیون دلاری روزانه بسیار بزرگتر از بازار ارزهای دیجیتال (با حجم تقریبی ۳۶۰ میلیارد دلار) است.
در فارکس، ارزهای خارجی همچون یورو، ین، فرانک، دلار و … به صورت جفتی در برابر یکدیگر معامله می‌شوند. بنابراین، اگر معامله‌گر فارکس بتواند با استفاده از دانش اقتصاد کلان، تحلیل درستی از وضعیت اقتصادی دو کشوری که قصد خرید یا فروش جفت ارز مربوط به آن را دارد، داشته باشد، سود بالایی از این بازار به دست خواهد آورد. البته ناگفته نماند که تحلیل متغیرهای اقتصاد کلان نیز می‌توانند به معامله‌گران رمزارزها برای خرید و فروش بهتر کمک کنند. در ادامه، به شرح مهمترین متغیرهای اقتصادی و مثال‌هایی در این زمینه می‌پردازیم.
نرخ بهره در اقتصاد کلان و تاثیر آن در بازارهای مالی
نرخ بهره، هزینه‌ای است که به ازای قرض گرفتن پول در مدت زمانی مشخص، بایستی پرداخت شود. از این دیدگاه، نرخ بهره برای افرادی که پول خود را در بانک پس‌انداز می‌کنند به معنی سودی است که در ازای سپرده‌گذاری خود دریافت می‌کنند. نرخ بهره برای افرادی که از بانک وام می‌گیرند به معنی هزینه استقراضی است که بایست برای دریافت وام بپردازند.
نرخ بهره، یکی از مهمترین متغیرهای اقتصاد کلان بوده و به عنوان یک عامل کلیدی در سیاست‌های پولی عمل میکند. هنگامی که بانک مرکزی یک کشور، نرخ بهره را افزایش می‌دهد، هزینه استقراض بیشتر می‌شود. در چنین حالتی، نه شرکت‌ها تمایلی به گرفتن وام و انجام کارهای تولیدی بیشتر و سرمایه‌گذاری دارند و نه مردم تمایلی به مصرف بیشتر و یا سرمایه‌گذاری کردن دارند. در نتیجه، با افزایش نرخ بهره میزان تقاضا در بازارهای مالی کاهش پیدا میکند.
بارزترین نمونه این کاهش تقاضا و افت قیمت در بازارهای مالی در اوایل سال ۲۰۲۲ میلادی و با افزایش نرخ بهره آمریکا از ۰.۲۵ به ۰.۵ درصد مشاهده شد. در آن زمان:
- قیمت بیت کوین و سایر رمزارزها به شدت کاهش یافت.
- بازار سهام آمریکا نیز با افت قیمت مواجه شود.
- در فارکس، ارزهایی که در برابر دلار آمریکا معامله می‌شدند، دچار کاهش قیمت شدند.
این افزایش نرخ بهره تا اواسط سال ۲۰۲۳ میلادی به ۵.۵ درصد نیز رسید. البته نرخ بهره به تنهایی نمی‌تواند قیمت دارایی‌های مالی را دستخوش تغییر کند. به عبارت دیگر، مجموعه‌ای از فاکتورهای اقتصاد کلان بایستی در کنار یکدیگر بررسی شده تا تحلیل دقیقی از زمان ورود پول به یک بازار مالی و بهترین زمان سرمایه‌گذاری در آن مشخص شود.
به همین منظور، سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازارهای مالی می‌توانند به دوره آموزشی از مقدماتی تا پیشرفته اقتصاد کلان به صورت ویدیویی مراجعه کرده و تمام آنچه که برای معامله کردن بر مبنای دانش اقتصاد نیاز دارند را به شکل کاربردی یاد بگیرند. در این دوره که با هدف افزایش سطح سواد اقتصادی و کمک به افزایش بازدهی واقعی آنها (بیشتر از نرخ تورم در ایران) طراحی شده، مسائلی همچون:
- تولید ناخالص داخلی و ملی
- انواع سیاست‌های پولی و مالی انقباضی و انبساطی و نحوه سرمایه‌گذاری بر مبنای آنها
- نقش افزایش نقدینگی و پایه پولی در اقتصاد و زندگی مردم
- تاثیر رشد اقتصادی بر بازار ارز و سهام
- و … .
همراه با انجام تمرینات آموزش داده می‌شوند.
نرخ بیکاری در اقتصاد کلان و تاثیر آن بر بازارهای مالی
نرخ بیکاری در یک کشور، درصد افراد خواهان شغلی را نشان می‌دهند که در یک بازه زمانی معین، بیکار هستند. همان طور که گفتیم متغیرهای اقتصاد کلان به یکدیگر وابسته هستند. در این راستا، اگر میزان تولید در یک کشور (که با شاخص تولید ناخالص داخلی نشان داده می‌شود) کاهش پیدا کند، نرخ بیکاری افزایش پیدا میکند. هنگامی که نرخ بیکاری افزایش پیدا میکند، مردم پول کمتری برای خرج کردن یا سرمایه‌گذاری در اختیار دارند. در نتیجه، با کاهش تقاضا در بازارهای مالی امکان افت قیمت و حتی رکود بازارها نیز وجود دارد.
نرخ تورم در اقتصاد کلان و تاثیر آن بر بازارهای مالی (به ویژه طلا و بیت کوین)
تورم، به معنای افزایش قیمت کالاها و خدمات است. در اقتصادی که با نرخ تورم بالا رو‌به‌رو است، ارزش پول ملی کاهش پیدا میکند. اگر بانک مرکزی، سیاست‌های انقباضی در پیش گرفته و نرخ بهره بانکی را بالا ببرد، تمایل مردم به خرید اوراق قرضه و سایر اوراق درآمد ثابت بیشتر می‌شود. در نتیجه، بازار سهام دچار افت قیمت می‌شود.
- بدون در نظر گرفتن سایر عوامل اقتصادی، با افزایش تورم تمایل برای خرید طلا به عنوان یک دارایی ضد تورم بیشتر می‌شود.
- در سالهای اخیر، تمایل به خرید بیت کوین به عنوان یک دارایی ضد تورم (به علت محدود بودن عرضه بیت کوین) افزایش یافته است.
البته بین طلا و بیت کوین، متقاضیان طلا در جهان بیشتر هستند. علاوه بر این، باید این نکته را نیز در نظر داشته باشید که تورم یک کشور همیشه بالا نمی‌ماند و بر اساس سیاست‌های پولی بانک مرکزی و سیاست مالی دولت، تورم کنترل شده یا محیط اقتصادی دیگری (مثلا همزمانی تورم بالا و نرخ بهره بالا، همزمانی رکود اقتصادی و تورم بالا و …) ایجاد می‌شود. بنابراین بهتر است که پیش از سرمایه‌گذاری یا معامله کردن در هر بازاری به دانش اقتصاد کلان مسلط شوید.
در بازار فارکس، به طور کلی ارزش ارز کشورهایی که نرخ تورم بالاتری دارند، کمتر است. البته تحلیل نهایی باید با در نظر گرفتن تمامی فاکتورهای اقتصاد کلان باشد. فرض کنید نرخ تورم در کشور آمریکا افزایش پیدا میکند. همان طور که می‌دانید آمریکا کشوری با اقتصاد قوی است، بنابراین صرفا افزایش نرخ تورم نمی‌تواند ارزش پول آن را به مقدار زیادی کاهش دهد. با افزایش نرخ تورم، فدرال رزرو یا همان بانک مرکزی آمریکا نرخ بهره را افزایش می‌دهد.
با افزایش نرخ بهره، مردم آمریکا پول کمتری برای مصرف در اختیار خواهند داشت اما در عوض دلار بیشتری را در بانکها (به منظور دریافت سود بانکی) نگهداری می‌کنند. در چنین شرایطی ارزش دلار آمریکا بیشتر نیز می‌شود. بنابراین نرخ بهره و نرخ تورم در قالب سیاست‌های پولی بانک مرکزی می‌توانند در تعیین ارزش ارز آن کشور، تاثیر به سزایی داشته باشند.
نتیجه‌گیری
دانش اقتصاد کلان، ابزار مناسبی جهت پیش‌بینی روند قیمت در بازارهای مالی است به شرطی که سرمایه‌گذاران، متغیرهای آن را به صورتی جامع و کاربردی یاد بگیرند. این ابزار کاربردی در تمام بازارهای مالی از جمله فارکس، ارزهای دیجیتال، بورس، طلا و حتی بازارهای ملک و خودروی داخلی نیز قابل استفاده است.
