در بازارهای مالی، یک پدیده همچنان اقتصاددانان، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران را مجذوب خود می‌کند: رفتار گله‌ای. این مقاله به بررسی مفهوم رفتار گله‌ای در بازارهای مالی می‌پردازد و علل، اثرات و پیامدهای آن را برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران تشریح می‌کند.
رفتار گله‌ای چیست؟
رفتار گله‌ای در امور مالی به تمایل سرمایه‌گذاران برای پیروی از اقدامات دیگران، اغلب با نادیده گرفتن تحلیل یا اطلاعات شخصی خود، اشاره دارد. این پدیده میتواند منجر به حرکات قابل توجه بازار شود و هم فرصت‌ها و هم ریسک‌هایی را برای فعالان بازار ایجاد کند.
ویژگی‌های کلیدی رفتار گله‌ای
- تقلید از اقدامات دیگران
- نادیده گرفتن اطلاعات یا تحلیل شخصی
- تقویت روندهای بازار
- ایجاد احتمالی حباب‌های دارایی یا سقوط بازار
روانشناسی پشت رفتار گله‌ای
درک عوامل روانشناختی که باعث رفتار گله‌ای می‌شوند، برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بسیار مهم است. چندین عنصر در این پدیده نقش دارند:
ترس از دست دادن (FOMO)
سرمایه‌گذاران اغلب از دست دادن فرصت‌های سودآور می‌ترسند، که منجر به پیروی از جمعیت بدون بررسی دقیق می‌شود.
فرض خرد جمعی
این باور رایج وجود دارد که گروه‌های بزرگ افراد به احتمال زیاد اشتباه نمی‌کنند، که باعث می‌شود افراد به قضاوت جمعیت اعتماد کنند.
آبشارهای اطلاعاتی
وقتی افراد اقدامات دیگران را مشاهده می‌کنند و فرض می‌کنند که آنها اطلاعات بهتری دارند، میتواند منجر به آبشاری از تصمیمات مشابه شود.
تأثیر بر بازارهای مالی
رفتار گله‌ای میتواند پیامدهای قابل توجهی برای بازارهای مالی داشته باشد:
حباب‌های دارایی و سقوط بازار
رفتار گله‌ای میتواند روندهای بازار را تقویت کند و احتمالاً منجر به تشکیل حباب‌های دارایی یا ایجاد سقوط بازار از طریق فروش وحشت‌زده شود.
افزایش نوسانات
حرکت گروه‌های بزرگ سرمایه‌گذاران در یک جهت میتواند منجر به افزایش نوسانات بازار شود.
قیمت‌گذاری نادرست دارایی‌ها
رفتار گله‌ای میتواند باعث ارزش‌گذاری بیش از حد یا کمتر از حد دارایی‌ها شود و ناکارآمدی‌هایی در بازار ایجاد کند.
نمونه‌هایی از رفتار گله‌ای در بازارهای مالی
رفتار گله‌ای در طول تاریخ در بازارهای مالی مختلف مشاهده شده است. بیایید سه نمونه قابل توجه را که این پدیده را نشان می‌دهند، بررسی کنیم:
حباب دات‌کام
اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 شاهد نمونه کلاسیکی از رفتار گله‌ای در طول حباب دات‌کام بود. سرمایه‌گذاران به سهام مرتبط با اینترنت هجوم آوردند و ارزش‌گذاری‌ها را به سطوح غیرقابل تحملی رساندند. این جنون با وعده فناوری جدید و ترس از دست دادن سودهای احتمالی تغذیه می‌شد. وقتی حباب سرانجام ترکید، منجر به ضررهای قابل توجهی برای بسیاری از سرمایه‌گذارانی شد که بدون انجام بررسی‌های لازم از گله پیروی کرده بودند.
رونق ارزهای دیجیتال
اخیراً، بازار ارزهای دیجیتال نشانه‌هایی از رفتار گله‌ای را نشان داده است، با نوسانات قیمتی چشمگیر که اغلب توسط روندهای رسانه‌های اجتماعی و ترس از دست دادن هدایت می‌شوند. صعود و سقوط سریع بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال تحت تأثیر احساسات جمعی سرمایه‌گذاران، تأییدیه‌های افراد مشهور و معاملات سوداگرانه بوده است. این بازار پرنوسان نشان می‌دهد که ذهنیت گله‌ای چقدر سریع میتواند تغییر کند و منجر به رشد انفجاری و کاهش‌های شدید شود.
سقوط بازار سهام ایران در سال 1399
سقوط بورس اوراق بهادار تهران در اوایل سال 1399 نمونه قانع‌کننده‌ای از رفتار گله‌ای در عمل ارائه می‌دهد. پیش از سقوط، شاخص اصلی بورس تهران، تدپیکس، در طول سال 1398 رشدی حباب‌گونه را تجربه کرده بود که تا حدی به دلیل تشویق دولت برای سرمایه‌گذاری شهروندان در سهام بود. این ترویج منجر به ورود سرمایه‌گذاران بی‌تجربه شد و ذهنیت گله‌ای ایجاد کرد زیرا مردم برای مشارکت در موفقیت ظاهری بازار عجله می‌کردند.با این حال، وضعیت در دی ماه 1399 به طور چشمگیری معکوس شد. در 29 دی، تدپیکس بیش از 36,000 واحد در یک روز سقوط کرد و روز بعد با کاهش 18,000 واحدی دیگر همراه شد. این سقوط عمدتاً ناشی از فروش وحشت‌زده سرمایه‌گذارانی بود که شاهد کاهش بازار بودند و چرخه خودتقویت‌کننده فشار فروش را ایجاد کردند. رفتار گله‌ای که قبلاً باعث رشد بازار شده بود، اکنون سقوط آن را تسریع می‌کرد.پس از سقوط، اعتراضاتی در مقابل ساختمان سازمان بورس و اوراق بهادار در تهران رخ داد و سرمایه‌گذاران ناراحتی خود را نسبت به مقامات دولتی که مسئول ضررهایشان می‌دانستند، ابراز کردند. این رویداد نشان می‌دهد که چگونه رفتار گله‌ای میتواند در هر دو جهت عمل کند – ابتدا با ایجاد حباب بازار زمانی که سرمایه‌گذاران بر اساس احساسات مثبت هجوم می‌آورند، و سپس با تسریع سقوط زمانی که وحشت گسترش می‌یابد و سرمایه‌گذاران برای فروش عجله می‌کنند.
شناسایی رفتار گله‌ای
برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران، تشخیص نشانه‌های رفتار گله‌ای بسیار مهم است. برخی از شاخص‌ها عبارتند از:
- حرکات سریع قیمت بدون توجیه بنیادی
- افزایش حجم معاملات در بخش‌ها یا دارایی‌های خاص
- توجه رسانه‌ای بیش از حد به سرمایه‌گذاری‌های خاص
- پذیرش گسترده استراتژی‌های معاملاتی مشابه
استراتژی‌هایی برای اجتناب از افتادن در دام ذهنیت گله‌ای
انجام تحقیقات مستقل
همیشه قبل از تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری، بررسی‌ها و تحلیل‌های خود را انجام دهید. صرفاً به نظرات یا اقدامات دیگران اتکا نکنید.
توسعه یک برنامه سرمایه‌گذاری قوی
داشتن یک استراتژی سرمایه‌گذاری تعریف شده میتواند به شما کمک کند تا بر اهداف خود متمرکز بمانید و از تأثیرپذیری از حرکات کوتاه‌مدت بازار اجتناب کنید.
تفکر مخالف
هنگامی که موقعیت‌های احتمالی رفتار گله‌ای را شناسایی می‌کنید، رویکرد مخالف را در نظر بگیرید. این به معنای همیشه مخالفت با جمعیت نیست، بلکه ارزیابی انتقادی احساسات رایج بازار است.
متنوع‌سازی پرتفوی
یک پرتفوی متنوع میتواند به کاهش ریسک‌های مرتبط با رفتار گله‌ای در بخش‌ها یا دارایی‌های خاص کمک کند.
نقش فناوری در رفتار گله‌ای
پیشرفت‌های فناوری هم رفتار گله‌ای را تقویت کرده و هم آن را پیچیده‌تر ساخته است:
تأثیر رسانه‌های اجتماعی
پلتفرم‌هایی مانند توییتر و ردیت می‌توانند به سرعت اطلاعات (یا اطلاعات نادرست) را پخش کنند و احتمالاً باعث ایجاد اثرات گله‌ای شوند.
معاملات با فرکانس بالا
معاملات الگوریتمی میتواند رفتار گله‌ای را با واکنش سریع و تقویت روندهای بازار تشدید کند.
داده‌های بزرگ و هوش مصنوعی
در حالی که این فناوری‌ها می‌توانند بینش‌های ارزشمندی ارائه دهند، ممکن است اگر بسیاری از سرمایه‌گذاران به داده‌ها و الگوریتم‌های مشابه متکی باشند، به رفتار گله‌ای کمک کنند.
ملاحظات نظارتی
تنظیم‌کنندگان مالی به طور فزاینده‌ای از خطرات بالقوه مرتبط با رفتار گله‌ای آگاه هستند:
مدارهای شکننده
بسیاری از بورس‌ها مدارهای شکننده را برای توقف معاملات در طول حرکات شدید بازار پیاده‌سازی کرده‌اند که احتمالاً میتواند مومنتوم رفتار گله‌ای را بشکند.
الزامات شفافیت
افزایش الزامات افشای اطلاعات با هدف ارائه اطلاعات بیشتر به سرمایه‌گذاران برای تصمیم‌گیری مستقل انجام می‌شود.
نتیجه‌گیری: هدایت رفتار گله‌ای در بازارهای مالی
درک رفتار گله‌ای برای هر کسی که در بازارهای مالی مشارکت می‌کند، ضروری است. در حالی که این پدیده میتواند فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاران زیرک ایجاد کند، همچنین خطرات قابل توجهی را نیز به همراه دارد. با آگاه ماندن، انجام تحلیل‌های مستقل و حفظ رویکردی منضبط در سرمایه‌گذاری، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران می‌توانند بهتر از پیچیدگی‌های رفتار گله‌ای در بازارهای مالی عبور کنند.به یاد داشته باشید، سرمایه‌گذاری موفق اغلب شامل تفکر مستقل و اجتناب از دام‌های پیروی کورکورانه از جمعیت است. همانطور که وارن بافت به طور معروف گفته است: “زمانی که دیگران حریص هستند، بترسید و زمانی که دیگران می‌ترسند، حریص باشید.”با درک پویایی رفتار گله‌ای، می‌توانید تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید و احتمالاً از ناکارآمدی‌های بازار که توسط ذهنیت گله‌ای ایجاد شده‌اند، بهره‌برداری کنید. هوشیار بمانید، مطلع باشید و همیشه در مورد حرکات بازار و روندهای سرمایه‌گذاری محبوب، تفکر انتقادی داشته باشید.
