در عصر حاضر، ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) که اغلب از آن به‌عنوان “جاده ابریشم قرن ۲۱” یاد می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین و جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های زیرساختی در تاریخ معاصر به شمار می‌رود. این طرح عظیم که بیش از ۱۴۰ کشور را در بر می‌گیرد، در حال بازتعریف مفهوم ژئوپلیتیک جهانی است.
پروژه‌ای به وسعت یک قاره
ابتکار کمربند و جاده چین از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول، کمربند اقتصادی جاده ابریشم است که مسیرهای زمینی را از طریق آسیای مرکزی به اروپا متصل می‌کند. بخش دوم، راه دریایی است که چین را به جنوب شرق آسیا، آفریقا و اروپا پیوند می‌دهد. این شبکه گسترده از راه‌آهن‌ها، بزرگراه‌ها و بنادر، مسیرهای دیجیتال را نیز شامل می‌شود که همگی با هدف تسهیل تجارت و ارتباطات طراحی شده‌اند.
سرمایه‌گذاری عظیم و چالش‌های پیش رو
چین تاکنون بیش از یک تریلیون دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده است. این مبلغ هنگفت صرف پروژه‌هایی شده که از کنیا تا سریلانکا را شامل می‌شود. بیش از ۱۴۰ کشور توافقنامه‌هایی را تحت این طرح امضا کرده‌اند و بسیاری از کشورهای در حال توسعه برای تأمین مالی این پروژه‌ها بدهی‌های سنگینی را متقبل شده‌اند.
دستاوردها و تحولات زیرساختی
از جمله دستاوردهای قابل توجه این طرح می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– استانداردسازی راه‌آهن در شرق آفریقا
– بهبود چشمگیر زیرساخت‌ها در مناطق کمتر توسعه‌یافته
– کاهش زمان سفر و تسهیل حمل و نقل در مسیرهای تجاری آسیای مرکزی
– احیای مسیرهای تاریخی جاده ابریشم و ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی
چالش‌های اقتصادی و انتقادات
یکی از مهم‌ترین چالش‌های این پروژه عظیم، بحث بدهی‌های سنگین کشورهای شریک است. برای مثال، سریلانکا که قادر به بازپرداخت بدهی‌های خود نبود، مجبور به اجاره ۹۹ ساله بندر هامبانتوتا به یک شرکت چینی شد. این موضوع نگرانی‌هایی را درباره حاکمیت ملی ایجاد کرده است، به‌ویژه در کشورهایی که بدهی آن‌ها به چین بیش از ۷۰٪ تولید ناخالص داخلی‌شان را تشکیل می‌دهد.
واکنش‌های جهانی
کشورهایی مانند هند به‌طور علنی با این طرح مخالفت می‌کنند و آن را تهدیدی برای حاکمیت ملی می‌دانند. منتقدان چین را متهم می‌کنند که از طریق ابتکار کمربند و جاده، کشورهای دیگر را در تله بدهی گرفتار کرده و در آن‌ها نفوذ پیدا می‌کند.
مزایای راهبردی برای چین
این طرح برای چین مزایای متعددی دارد:
– کنترل ژئوپلیتیکی پروژه‌های استراتژیک در اقیانوس هند و دریای جنوبی چین
– تقویت جایگاه جهانی چین
– ایجاد فرصت برای استفاده از ظرفیت صنعتی مازاد
– زمینه‌سازی برای حضور شرکت‌های چینی در بازارهای جدید
خطرات و چالش‌های پیش رو
علی‌رغم مزایای متعدد، BRI با خطرات جدی روبرو است:
– بدهی فزاینده اقتصادی چین
– واکنش‌های جهانی به اتهامات مربوط به استثمار و آسیب‌های زیست‌محیطی
– روابط پیچیده با کشورهای شرکت‌کننده
– ریسک‌های مالی و عدم بازپرداخت وام‌ها
تحول در استراتژی
در دهه دوم عمر این پروژه، چین رویکرد خود را تغییر داده است. تمرکز بیشتر بر پروژه‌های سبزتر و تسویه بدهی‌ها نشان می‌دهد که پکن در حال سازگاری با انتقادات داخلی و چالش‌های بین‌المللی است.
آینده پیش رو و چشم‌انداز جهانی
تأثیر بر نظم جهانی
ابتکار کمربند و جاده فراتر از یک پروژه زیرساختی صرف است. این طرح در حال شکل دادن به یک نظم جدید اقتصادی و سیاسی است که در آن چین نقش محوری‌تری ایفا می‌کند. با این حال، موفقیت این پروژه به توانایی چین در مدیریت چالش‌های متعدد بستگی دارد.
رقابت جهانی و واکنش‌های بین‌المللی
ایالات متحده و متحدانش در واکنش به BRI، طرح‌های جایگزین خود را ارائه کرده‌اند. این رقابت نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک این ابتکار در شکل‌دهی به آینده روابط بین‌الملل است. کشورهای در حال توسعه اکنون گزینه‌های متنوع‌تری برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی خود دارند.
پایداری و چشم‌انداز آینده
برای موفقیت بلندمدت BRI، چین باید به چند چالش اساسی رسیدگی کند:
– تضمین پایداری مالی پروژه‌ها
– رسیدگی به نگرانی‌های زیست‌محیطی
– بهبود شفافیت در قراردادها
– حفظ تعادل بین منافع اقتصادی و روابط دیپلماتیک
کلام آخر
قمار یک تریلیون دلاری چین در قالب ابتکار کمربند و جاده، بی‌تردید در حال تغییر چهره جهان است. این پروژه عظیم با وجود چالش‌های متعدد، فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را برای توسعه اقتصادی و همکاری بین‌المللی فراهم کرده است. موفقیت یا شکست این ابتکار میتواند مسیر توسعه جهانی در دهه‌های آینده را تعیین کند.
با این حال، آینده BRI به توانایی چین در ایجاد توازن بین جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیکی و نیازهای واقعی کشورهای شریک بستگی دارد. همچنین، پایداری مالی و زیست‌محیطی پروژه‌ها، عامل تعیین‌کننده‌ای در موفقیت بلندمدت این ابتکار خواهد بود.
در نهایت، این پروژه نشان‌دهنده تغییر تدریجی در موازنه قدرت جهانی است، اما موفقیت آن مستلزم همکاری و تفاهم بین‌المللی است. چین باید ثابت کند که این ابتکار میتواند منافع متقابل برای همه طرف‌های درگیر ایجاد کند و صرفاً ابزاری برای گسترش نفوذ این کشور نیست.
با اقتباسی از توییتر : محمدحسین شمشیری
