گزارش اختصاصی نبض ارز از دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط؛ از رفع تحریم ها تا ‌خطوط قرمز

صبح ششم اردیبهشت ۱۴۰۴، مذاکره‌کنندگان ارشد ایران و ایالات متحده سومین‌بار پشت درهای بسته هتل البستان ریتز–کارلتون مسقط قرار گرفتند؛ البته در دو سالن جداگانه و با میانجی‌گری عمان. گفت‌وگو بیش از شش ساعت طول کشید و هم‌زمان کارگروه‌های فنی روی جزئیات تحریم‌ها، راهکارهای بانکی و سازوکار راستی‌سنجی فعالیت هسته‌ای کار کردند. فضای رسمی آرام بود‌، اما پرونده بر سر دو محور «لغو تحریم‌ها» و «محدودیت‌های هسته‌ای–موشکی» همچنان داغ باقی ماند.

محورهای اصلی مطرح‌شده

1. لغو مؤثر تحریم‌ها
   • تهران رفع گام‌به‌گام تحریم‌های مالی و نفتی را کافی نمی‌داند و خواستار لغو یکپارچه به همراه سازوکار راستی‌سنجی است.
   • واشنگتن روی مدل «مرحله‌­بندی» اصرار دارد؛ یعنی امتیاز در برابر اقدام فنی.
2. سطح و دامنه غنی‌سازی
   • هیئت ایرانی حفظ حق غنی‌سازی در محدوده صلح‌آمیز و تحت نظارت آژانس را حق قانونی خود بر اساس NPT می‌داند.
   • آمریکایی‌ها می‌کوشند سقف درصد و حجم ذخایر را پایین بیاورند و دوره برگشت‌پذیری را طولانی کنند.

واقعیت «خروج اورانیوم و غنی‌سازی صفر»

چند ساعت پس از پایان نشست، پایگاه «تسنیم» به نقل از یک عضو تیم ایرانی نوشت: «در هیچ دوری موضوع خروج ذخایر اورانیوم یا غنی‌سازی صفر مطرح نشده است.» این روایت دو پیام دارد:

• ادعای رسانه‌های غربی درباره درخواست توقف کامل غنی‌سازی دست‌کم در مسقط روی میز نیست.
• محور اختلاف از «اصل فناوری» فاصله گرفته و بر سر کمّیت و مکانیسم پایش متمرکز شده است.

تحلیل جایگاه هر طرف پس از دور سوم

ایران

• اولویت اصلی: حذف تحریم‌های مالی و بازگشت کامل به نظام بانکی بین‌المللی.
• اهرم چانه‌زنی: تداوم غنی‌سازی در سطوح فعلی و همکاری فنی مشروط با آژانس.
• پیام رسانه ای: «فضای جدی و روبه‌پیشرفت» همراه با هشدار درباره «خلاف‌های جدی» در صورت اصرار واشنگتن بر موضوع موشکی.

ایالات متحده

• هدف فوری: محدودسازی ظرفیت هسته‌ای با اطمینان از زمان گریز بلندمدت.
• اهرم فشار: تحریم‌های نفتی و تهدید بازگردانی قطعنامه‌های شورای امنیت.
• پیام رسانه ای: خوش‌بینی محتاطانه ترامپ با تکرار گزینه فشار در صورت فقدان پیشرفت ملموس.

نقش عمان در تداوم روند گفت‌وگو

سید بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، در توییتی کوتاه نوشت دور بعدی در سیزدهم اردیبهشت برگزار می‌شود. مسقط پل ارتباطی تهران–واشنگتن بوده و می‌کوشد دو طرف را به «حفظ چارچوب دیپلماسی» متعهد نگه دارد.

قرار گرفتن مذاکرات در هتلی مجلل اما به‌شدت کنترل‌شده، نشان می‌دهد عمان قصد دارد مثل گذشته فضای رسانه‌ای را مدیریت کرده و طرفین را وادار کند خبرها را قطره‌چکانی بدهند.

چشم‌انداز دستیابی به توافق

• سناریوی خوشبینانه: بسته «لغو تحریم در سه گام» در ازای «ثبات غنی‌سازی در سطح کنونی همراه با پروتکل الحاقی» تا اوایل تابستان جمع‌بندی شود.
• سناریوی محتمل: کش‌وقوس بر سر برد و برداشتن تحریم‌ها تا پاییز ادامه یابد؛ هر دو کشور از بن‌بست آشکار پرهیز می‌کنند تا بازار انرژی ملتهب نشود.
• سناریوی بدبینانه: شکست در دور چهارم، بازگشت وضع سابق و تشدید موج تحریم‌ها؛ البته با توجه به فضای آرام نشست سوم و اصلاحیه تسنیم درباره «غنی‌سازی صفر»، چنین پایانی دور از ذهن است.

کلام آخر

دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط بیش از هر چیز نشان داد که دو کشور مایل‌اند بازی را روی سطوح فنی و اقتصادی متمرکز کنند. تکذیب رسمی «غنی‌سازی صفر» وزن چانه‌زنی تهران را بالا برد. حالا میدان اصلی جدال، ترتیب برداشته شدن تحریم‌ها و سازوکاری است که واشنگتن به عنوان ضمانت عملی بپذیرد.

با در نظر گرفتن برنامه‌ریزی عمان برای دور چهارم در ۱۳ اردیبهشت، بازار انرژی و افکار عمومی باید منتظر بماند تا روشن شود لغو تحریم‌های نفتی و بانکی پیش از تابستان محقق می‌شود یا نه.

پرسش‌های متداول

1. مهم‌ترین اختلاف در دور سوم چه بود؟
   اختلاف اصلی بر سر «جدول زمانی رفع تحریم‌ها» و «چگونگی پایش غنی‌سازی» باقی ماند؛ موضوع موشکی هم هنوز حل نشده است.
2. چرا «غنی‌سازی صفر» کنار گذاشته شد؟
   طبق گزارشات، هیچ‌گاه روی میز نبوده و هیئت آمریکایی می‌داند چنین درخواستی، توافق را نابود می‌کند.
3. نقش عمان چیست؟
   تسهیل ارتباط غیرمستقیم و ارائه بسته‌های پیشنهادی که برای هر دو طرف «حفظ آبرو» داشته باشد.